Beschrijving
Zie SM 486. Universeel microscoopsysteem ‘Orthoplan’, voorzien van een ‘Ploem-Opak 2’-eenheid voor fluorescentiemicroscopie met opvallend licht. De Orthoplan is standaard voorzien van oculairen met een groot gezichtsveld (30 mm).
J.S. Ploem (1927- ) ontwikkelde dit systeem samen met Leitz in de jaren zestig, hij was onder andere hoogleraar aan de Universiteit Leiden. Het betekende een revolutie op het gebied van de fluorescentiemicroscopie.
De basis van de Orthoplan is een uit aluminium spuitgietwerk vervaardigd kokervormig statief in de vorm van een liggende ‘U’, dit exemplaar is een van de latere, hij is ivoor/grijs gemoffeld. De voet is voorzien van armsteunen. Achter de staande koker bevinden zich boven en onder bajonetkoppelingen voor de verlichting. De onderste bajonet is voor een halogeenlamp, in de voet van het microscoop bevindt zich nog een wegklapbare verlichtingslens en de spiegel die het licht omhoog kaatst naar de condensor.
De bovenste bajonet is bestemd voor een halogeenlamp bij gebruik van opvallend licht. Hier wordt hij gebruikt voor een kwikbooglamp voor de Ploem-Opak-unit waarvan deze microscoop voorzien is.
Fijn- en grofscherpstelling werken beide op de tafel, het mechanisme is ondergebracht in een zwaar blok dat aan de staande koker is bevestigd. De grote rechthoekige tafel is voorzien van een preparaatgeleiding.
De statiefarm eindigt in een blok, onderaan een zwaluwstaartverbinding voor – in dit geval – de Ploem-Opak. Tevens is er een eenvoudige objectiefrevolver aanwezig.
Bovenop de arm een zwaluwstaartverbinding voor de binoculaireenheid met fototubus.
Er is een uit twee elementen bestaande condensor volgens Berek. De brandpuntsafstand van de totale condensor bedraagt 10.10 mm, bij zwakke objectieven wordt alleen het onderstuk gebruikt door het bovenste element weg te klappen. De brandpuntsafstand van dit onderstuk bedraagt 35.34 mm.
De Ploem-Opak-eenheid is voorzien van twee beam-splitting prisma’s en de bijbehorende interferentiefilters.
In de unit is plaats voor vier filters, hier zijn er twee aanwezig, N2 (rood/groen) en I2 (geel/blauw).
Bij de 100 W kwikbooglamp hoort een (zware) unit waarin de hoogspanningsontsteking en de voedingstransformator zijn ondergebracht. Er is een gebruiksurenteller aanwezig, de levensduur van de lamp is beperkt.
Er zijn twee sets oculairen: een set ‘Periplan GW 4×’ voor brildragers en een tweede set ‘GW 10× M’ met instelbare ooglenzen. Deze laatste zijn zowel met geheel naar binnen (1) als met geheel naar buiten gedraaide ooglens (2) gemeten. De diameter van de oculairen is 30 mm.
| Oculair |
GW4× a |
GW4× b |
GW10 a (1) |
GW10 a (2) |
GW10 b (1) |
GW10 b (2) |
| Brandpuntsafstand (mm) |
63.11 |
65.22 |
24.40 |
26.09 |
24.82 |
26.09 |
| Vergroting |
3.96 |
3.83 |
10.24 |
9.58 |
10.07 |
9.58 |
Bij dit microscoop zijn de volgende objectieven aanwezig:
Ernst Leitz Wetzlar:
Fluoreszenz 25/0.60 WI /160/0.17 [waterimmersie-objectief].
NPL Fluotar Fluoreszenz 100/1.20 WI /160/0.17 [waterimmersie-objectief].
Fl Oel 54 / 0.95 /170/0.17, serie nummer A 390775.
Phaco 3 Fluoreszenz 63/1.30 Oel 170/0.17.
De objectieven zijn gemeten aan het Bleeker-microscoop, het 25× objectief met een 10 maal vergrotend Huygens-oculair, de overige met een 5 maal vergrotend Huygens-oculair.
| Objectief |
25× |
100/1.2 |
54 Oel |
63 Oel |
| Brandpuntsafstand (mm) |
7.27 |
1.59 |
3.45 |
[*] |
| Vergroting |
236.16 |
502.93 |
272.49 |
324.72 |
| Numerieke apertuur |
0.64 |
1.33 |
0.99 |
1.37 |
| Scheidend vermogen (µm) |
< 0.8 |
< 0.8 |
< 0.8 |
< 0.8 |
[*] nog niet gemeten.
Objectief 25×: buigingsringen zijn goed, het beeld is vlak. De diatomee Pleurosigma angulatum wordt in stippen opgelost.
Objectief 100×: buigingsringen zijn goed, wat sferische overcorrectie, het beeld is vlak. De diatomee Surirella gemma wordt in lijnen opgelost.
Objectief 54×: vertoont een spoortje astigmatisme, het beeld is gekromd met de holle zijde naar het object. De diatomee Pleurosigma angulatum wordt in stippen opgelost, Surirella gemma in lijnen.
Objectief 63×: hieraan is de fasering gemeten, de numerieke apertuur daarvan bedraagt inwendig 0.56 en uitwendig 0.74. De middelste 30% van het beeld is goed, daarbuiten is het astigmatisch. De diatomee Surirella gemma wordt in stippen opgelost.
De volgende door Reichert / Austria vervaardigde objectieven zijn later toegevoegd door dr. Lindeman:
Plan 2.5× / 0.075, no. 475890.
Plan 4×/ 0.12, no. 492946.
Plan Ph[ase contrast] 40× / 0.75 / 0.17mm, no. 486690.
Plan Apo Oel Iris 40× 1.00, 0.17 mm, no. 500305.
Plan Iris 40× / 0.75 / 0.17 mm, P, no. 483387.
Deze laatste objectieven zijn niet gemeten.
